ΒΗΜΑ Σάββατο 2.12.2006 σελ. Α13
Όταν ο Χαρμίδης μπήκε στην παλαίστρα, όλοι, μικροί και μεγάλοι, θαύμασαν το αγαλματένιο κορμί του αλλά και το ήθος του». Αυτά (σε ελεύθερη απόδοση) αναφέρει ο Πλάτωνας δίνοντας χαρακτηριστικά την άποψη που επικρατούσε στην αρχαία Ελλάδα για το σώμα. Μόνο με την άσκηση του σώματος αλλά ταυτόχρονα και του πνεύματος μπορούσε κανείς να κατακτήσει το ιδανικό των αρχαίων, που 1 ήταν να γίνει «καλός καγαθός». Δηλαδή, ωραίος και συνετός ώστε να τον θαυμάζουν όλοι. Το ενδιαφέρον των αρχαίων για το σώμα είχε στενή σχέση με τον αθλητισμό. Αλλά και ο αθλητισμός με την αναγκαιότητα της άσκησης και την προετοιμασία στρατιωτών ώστε να διατηρούνται αξιόμαχοι και σε καλή φυσική κατάσταση. Και, πηγαίνοντας ακόμη πιο βαθιά στον χρόνο, οι φυσικές ασκήσεις ή ενέργειες όλων των προϊστορικών φυλών κυρίως σε σχέση με το κυνήγι, όταν έτρεχαν για να πιάσουν άγρια ζώα, όταν τα σημάδευαν με πέτρες και δόρατα, όταν πάλευαν μαζί τους ή όταν κολυμπούσαν σε λίμνες και ποτάμια ή όταν πηδούσαν χαντάκια, αποτελούν την απαρχή της άσκησης.
Όλα αυτά όμως άρχισαν να παίρνουν μορφή με τη δημιουργία του συστήματος των πόλεων - κρατών στην αρχαία Ελλάδα. Όταν βασική υποχρέωση τους ήταν να εκπαιδεύουν τους νέους ώστε να γίνουν γεροί στρατιώτες και άξιοι πολίτες και μέλη της κοινωνίας. Το «νους υγιής εν σώματι υγιεί» αποδίδει ακριβώς τον στόχο. Όπως αναφέρει ο Πλάτων στον Πρωταγόρα, «τα σώματα των νέων τα ασκούν οι παιδοτρίβες ώστε να μη δειλιάζουν στους πολέμους αλλά και να έχουν λάμψη στην καθημερινή Ζωή τους ως πολίτες».
Μόνο λοιπόν η παράλληλη ανάπτυξη του σώματος και της ψυχής μπορούσε να δημιουργήσει τον ολοκληρωμένο άνθρωπο. Άλλωστε ο Κένταυρος Χείλων, που υπήρξε ο παιδαγωγός του Αχιλλέα στο Πήλιο, συνδύαζε την ιατρική με τη γυμναστική, που χάριζαν στους νέους ήρωες ομορφιά και ανδρεία.
Αργότερα για να επιτευχθεί αυτό χρησιμοποιούνταν δύο μέθοδοι: η γυμναστική όσον αφορά τη σωματική άσκηση και η μουσική για την ψυχική τους αγωγή- στην οποία όμως σιγά-σιγά άρχισε να προστίθεται η εκμάθηση της ανάγνωσης και της γραφής και αργότερα η διδασκαλία των φιλοσόφων.
Η γυμνότητα του σώματος εξάλλου είναι μια άλλη παράμετρος που έχει σχέση με την αναζήτηση της τελειότητας αλλά και τον θαυμασμό γι αυτήν. Γιατί η σωματική τελειότητα του έλληνα αθλητή έπρεπε να καταδεικνύεται διαρκώς. Έτσι η ενδυμασία ήταν περιττή. Τα αρχαία αγάλματα, όπως και οι άνθρωποι αθλητές, αποκαλύπτονταν γυμνοί για να δείξουν τη σωματική αλλά και την πνευματική τους τελειότητα. Πρόκειται για γύμνια που όχι μόνο δεν ντρόπιαζε αλλά προσέφερε ένα δυνατό αίσθημα ασφαλείας και υπερηφάνειας μέσα στην πόλη - κράτος η οποία είχε τέτοιους άνδρες για να την υπερασπισθούν.
Φυσικό επόμενο αυτής της αντίληψης ήταν η απόδοση του σώματος στην τέχνη μέσα από έργα που αναζητούν διαρκώς - και επιτυγχάνουν -την τελειότητα. Οι καλλιτέχνες απεικόνιζαν την πραγματική εικόνα των καλογυμνασμένων νέων που ασκούνταν καθημερινά στα γυμνάσια και στίς παλαίστρες, ενώ η γυμνότητα τους σφράγισε τόσο πολύ την εικόνα του ιδεατού ανθρώπου ώστε οι αρχαίοι Έλληνες απέδωσαν με τον ίδιο τρόπο τόσο τους θεούς όσο και τους ήρωές τους.
Αν όλα αυτά συνέβαιναν όμως στα στάδια, ποια ήταν η εικόνα των ανθρώπων που συνέρχονταν κάθε ημέρα στην Αρχαία Αγορά; Κανείς δεν λέει ότι όλοι οι αρχαίοι Έλληνες έμοιαζαν με τον Ερμή του Πραξιτέλη ή με τον Δορυφόρο του Πολύκλειτου που ονομάστηκε «Κανών» γιατί αποτέλεσε το πρότυπο απόδοσης του ιδανικού σώματος. Αντίθετα, πολλά σχόλια εμφιλοχωρούν στα αρχαία κείμενα, κυρίως όσον αφορά τους ενηλίκους, για τη μη αποδεκτή σωματική τους κατάσταση. Άλλωστε το ιδεατό πάντα διέφερε από το πραγματικό. Και τότε και τώρα.
